Pergi ke kandungan

Pilihan raya umum Malaysia 2018

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Pilihan raya umum Malaysia 2018

← 2013 9 Mei 2018 2022 →
(0) →

Semua 222 kerusi ke Dewan Rakyat
112 kerusi diperlukan untuk majoriti
Terdaftar14,940,624
Pengundi hadir13,940,000 (97%)
  Parti pertama Parti kedua Parti ketiga
 
Pemimpin Mahathir Mohamad Najib Razak Abdul Hadi Awang
Parti BERSATU UMNO PAS
Gabungan Pakatan Harapan

Parti komponen
+sekutu pilihanraya
Barisan Nasional

Parti komponen
Gagasan Sejahtera

Parti komponen
+sekutu pilihanraya
Pemimpin sejak 7 Januari 2018 3 April 2009 23 Julai 2002
Kerusi pemimpin Langkawi Pekan Marang
Pilihan raya
lepas
67 kerusi, 37.1%
(Pakatan Rakyat)
133 kerusi, 47.38% 21 kerusi, 14.78%
(Pakatan Rakyat)
Kerusi yang
diperlukan
tbn ss ss
Kerusi yang
dimenangi
121 74 18
Perubahan kerusi 45 54 3
Undian popular 5,799,158 4,080,797 2,051,188
Peratusan 48% 33.80% 16.90%
Peralihan undi 10.9pp 13.58pp 1.83pp

  Parti keempat
 
Pemimpin Jeffrey Kitingan dan Joseph Pairin Kitingan
Parti STAR dan PBS
Gabungan USA
(sebagai gabungan tidak rasmi)
Pemimpin sejak 12 April 2018
Kerusi pemimpin Tambunan (kedua-dua ketua)
(Jeffrey menang)
Pilihan raya
lepas
Kerusi yang
dimenangi
2
Perubahan kerusi Baru
Undian popular 70,740
Peratusan 0.71%
Peralihan undi Baru


Perdana Menteri sebelum pilihan raya

Najib Razak
Barisan Nasional

Terpilih

Mahathir Mohammad
Pakatan Harapan

Simbol pilihan raya umum Malaysia

Pilihan raya umum Malaysia ke-14 (PRU-14) ialah pilihan raya yang diadakan pada 9 Mei 2018 hingga 24 Jun 2018 setelah parlimen dibubarkan pada 7 April 2018.[1] Tempoh penggal parlimen mengikut Perlembagaan Malaysia ialah lima tahun sejak mula bersidang, iaitu sehingga 24 Jun 2018. Yang di-Pertuan Agong bagaimanapun boleh membubarkan parlimen lebih awal atas nasihat Perdana Menteri. Bagi pilihan raya serentak seluruh negara (parlimen dan DUN), pilihan raya perlu diadakan selewat-lewatnya 6 Jun 2018. Pilihan raya umum Malaysia menggunakan sistem undian pemenang undi terbanyak. Pilihan raya akan dikendalikan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia (SPR). Walaupun daripada segi teori mana-mana negeri boleh membubarkan Dewan Undangan Negerinya secara berasingan daripada Parlimen, secara tradisinya DUN dibubarkan sekali dengan Parlimen, kecuali Sarawak.

222 orang ahli Dewan Rakyat dipilih dari kawasan pemilihan ahli tunggal menggunakan sistem undian pemenang undi terbanyak. Malaysia tidak mengamalkan pengundian wajib dan pendaftaran pengundi automatik. Umur pengundian adalah 21 tahun ke atas walaupun usia majoriti di negara ini adalah 18 tahun. Pengubahsuaian sempadan pilihan raya untuk seluruh negara telah dibentangkan dan diluluskan oleh Dewan Rakyat, dan kemudiannya diwartakan pada 29 Mac 2018 setelah mendapat perkenan daripada Yang di-Pertuan Agong menjelang pilihan raya umum ke-14.[2] Pilihanraya dijalankan oleh Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia (SPR), yang berada di bawah bidang kuasa Jabatan Perdana Menteri.

Pada 6 April 2018, Perdana Menteri Najib Razak mengumumkan tarikh pembubaran parlimen iaitu berkuatkuasa pada 7 April 2018 menerusi ucapan khas yang disiarkan secara langsung di televisyen dari Perdana Putra kira-kira pukul 12 tengah hari selepas mempengerusikan mesyuarat kabinet terakhir untuk penggal kali ini.[3][4]

Pilihan raya ini dimenangi oleh Pakatan Harapan (PH) yang sebelum ini merupakan pembangkang utama di Parlimen Malaysia. Pakatan ini mendapat majoriti mudah 113 kerusi di Dewan Rakyat. Ditambah dengan 8 kerusi yang dimenangi Parti Warisan Sabah, mereka mempunyai 121 kerusi keseluruhannya di Parlimen, cukup bagi membentuk kerajaan baharu.[5][6]

Ini merupakan satu kekalahan bersejarah bagi gabungan Barisan Nasional yang belum pernah kalah sebelum ini, sejak kemerdekaan Malaysia pada 1957, iaitu 61 tahun yang lalu. Ia juga menjadikan Mahathir Mohamad Perdana Menteri Malaysia buat kali kedua, dan pada umur 92 tahun, ketua kerajaan tertua di dunia, namun beliau membayangkan akan memberi laluan kepada Anwar Ibrahim selepas mendapat pengampunan diraja.[7]

Selepas pilihan raya, banyak bekas pemimpin berprofil tinggi daripada pentadbiran BN sebelum ini yang ditangkap oleh SPRM. Beberapa orang daripadanya telah dituduh di mahkamah, seperti bekas perdana menteri Najib Razak, bekas timbalan perdana menteri Ahmad Zahid Hamidi, bekas menteri wilayah persekutuan Tengku Adnan Tengku Mansor, bekas pengerusi Tabung Haji Abdul Azeez Abdul Rahim dan lain-lain.

Presiden Indonesia Joko Widodo memberikan ucapan selamat kepada Mahathir bin Mohamad, 10 Mei 2018

Latar belakang

[sunting | sunting sumber]

Dalam pilihan raya umum yang lalu pada tahun 2013, kerajaan Barisan Nasional yang bertanding memenangi pemilihan semula untuk kali ke-13 berturut-turut, tetapi dengan mandat menurun dan kehilangan undi majoriti. Pengerusi Barisan Nasional, Najib Razak, dipilih semula sebagai Perdana Menteri untuk penggal kedua. Pembangkang utama, Pakatan Rakyat, yang diketuai oleh Anwar Ibrahim, memenangi undi majoriti tetapi tidak dapat memenangi kerusi yang mencukupi untuk membentuk kerajaan kerana sistem pengundian pertama di Malaysia dan dugaan pemergian. Pilihan raya kali ini menandakan Barisan Nasional kehilangan undi majoriti dalam sejarah parti.

Kredibiliti Najib terjejas teruk menjelang pilihan raya dengan pelbagai kontroversi khususnya membabitkan skandal 1Malaysia Development Berhad.

Mahathir bin Mohamad adalah seorang Perdana Menteri ke-4 (1981-2003) yang dianggap memiliki banyak pencapaian dan pengaruh yang signifikan dalam sejarah negara. Beliau dikenal dengan kebijakan ekonominya yang berhasil mendorong pertumbuhan industri dan pembangunan infrastruktur. Selain itu, perannya dalam memperkuat posisi Malaysia di kancah internasional juga dihargai.

Proses pilihan raya

[sunting | sunting sumber]

Pada 10 April 2018, Pengerusi Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR), Tan Sri Mohd Hashim Abdullah telah membuat pengumuman bagi perjalanan Pilihan Raya Umum ke-14 setelah mengadakan Mesyuarat Khas berkaitannya pada hari yang sama. SPR telah menetapkan tarikh-tarikh seperti yang berikut:[8]

Bagi menjalankan proses PRU14 ini, SPR telah melantik 222 orang Pegawai Pengurus Pilihan Raya. SPR juga menubuhkan 445 buah Pasukan Penguat Kuasa Kempen Pilihan Raya (PP-KPR).untuk tujuan memantau semua aktiviti kempen pilihan raya sepanjang tempoh rasmi berkempen. Pada pilihan raya kali ini, seramai 259,391 orang petugas dilantik daripada kalangan orang awam untuk pengendalian proses PRU-14 manakala sebanyak 8,989 buah premis bangunan akan digunakan sebagai Pusat Mengundi yang mengandungi semua 28,995 Tempat Mengundi (Saluran) dan dianggarkan memerlukan belanjawan sebanyak RM500 juta,[8][9] lebih RM 100 juta daripada yang sebelumnya.

Daftar Pemilih Pilihan Raya PRU14 yang akan digunakan untuk PRU14 pula adalah yang berdaftar sehingga Suku Keempat Tahun 2017 yang mengandungi 14,940,624 orang. Pemilih berdaftar tersebut terdiri daripada:

  • Pemilih Biasa: 14,636,716 orang
  • Pemilih Awal (Tentera dan Pasangan/Polis): 300,255 orang
  • Pengundi Tidak Hadir Luar Negara: 3,653 orang

Tarikh dan kos pilihan raya

[sunting | sunting sumber]

Garis masa

[sunting | sunting sumber]

Berikut ialah peristiwa utama yang membawa kepada pilihan raya umum ke-14:

28 Mac Perdana Menteri Najib Razak membentangkan laporan penyusunan semula Suruhanjaya Pilihan Raya di Dewan Rakyat[10]
6 April Najib Razak mengumumkan hasratnya untuk membubarkan Parlimen Malaysia[11]
7 April Pembubaran rasmi Parlimen[12]
10 April Pengerusi Suruhanjaya Pilihan Raya Hashim Abdullah mengumumkan bahawa pilihan raya akan berlangsung pada 9 Mei 2018[1]
28 April Proses penamaan calon untuk pilihan raya umum bermula, dan tarikh akhir (10 pagi) untuk penghantaran kertas pencalonan calon[13][14]
28 April Tempoh berkempen 11 hari bermula[15]
5 Mei Pengundian awal bermula[16]
9 Mei Hari pengundian
10 Mei Angkat sumpah Perdana Menteri yang baru Mahathir Mohamad[17]

Kos kepada pembayar cukai untuk menganjurkan pilihan raya bernilai RM500 juta - RM100 juta lebih daripada pilihan raya umum sebelumnya.[1]

Sebahagian daripada perbelanjaan itu dibelanjakan untuk dakwat kekal, yang bernilai kira-kira RM4.8 juta untuk sejumlah 100,000 botol dakwat 60mL yang diimport dari Mysore Paints dan Varnish Limited di India.[18]

Perbelanjaan pilihan raya

[sunting | sunting sumber]

Sebelum kempen itu, tidak ada batasan apa yang boleh dibelanjakan oleh parti politik, calon, atau pihak ketiga (perbadanan, kesatuan, kumpulan kepentingan khas, dll): peraturan pengeluaran hanya berkuatkuasa selepas tulisan itu telah digugurkan dan kempen telah bermula. Undang-undang pilihan raya Malaysia menetapkan had perbelanjaan pilihan raya di RM 200,000 bagi setiap calon parlimen dan separuh daripada kedua bagi setiap calon perundangan negeri.[19]

Pembubaran DUN dan Parlimen

[sunting | sunting sumber]

Sementara mana-mana negeri boleh membubarkan dewan undangannya secara bebas daripada Parlimen Persekutuan, amalan tradisional adalah untuk kebanyakan dewan-dewan undangan negeri dibubarkan pada masa yang sama dengan Parlimen. Selaras dengan undang-undang di Malaysia, Parlimen serta dewan perundangan setiap negeri (Dewan Undangan Negeri) akan secara automatik dibubarkan pada genap tahun kelima sidang pertama, dan pilihan raya hendaklah diadakan dalam masa enam puluh hari dari pembubaran, melainkan dibubarkan sebelum tarikh yang ditetapkan oleh Ketua Negeri masing-masing atas nasihat Ketua-ketua Kerajaan mereka.

Selepas pembubaran, sama ada secara automatik atau tidak, kerajaan sedia ada akan kekal sebagai kerajaan sementara. Kerajaan sementara hanya dibenarkan meneruskan komitmen lama dan tidak boleh membuat komitmen baharu.[20]

Pada penggal kali ini, tiada DUN yang terbubar dengan sendirinya. Di bawah adalah tarikh dewan perundangan setiap negeri jika dibubarkan secara automatik dan tarikh pembubaran oleh Menteri-menteri Besar dan Ketua-ketua Menteri memohon perkenan ketua-ketua negeri masing-masing:[21][22][23][24]

Dewan Undangan Negeri Mula penggal Tamat penggal Tarih wajib pilihan raya

(sebelum/pada)

Pembubaran Dewan Undangan Negeri

(bagi menyelaraskan dengan tarikh pilihan raya parlimen)

Kelantan Kelantan 13 Jun 2013 13 Jun 2018 13 Ogos 2018 Menteri Besar Kelantan, Dato' Ahmad Yakob telah mengisytiharkan pembubaran Dewan Undangan Negeri Kelantan pada 7 April 2018 setelah mendapat perkenan oleh Pemangku Raja Kelantan, Tengku Muhammad Faiz Petra.[25]
Terengganu Terengganu 16 Jun 2013 16 Jun 2018 16 Ogos 2018 Menteri Besar Terengganu, Dato' Seri Ahmad Razif Abd Rahman telah menghadap Sultan Mizan Zainal Abidin pada 9 April bagi mendapat perkenan pembubaran Dewan Undangan Negeri Terengganu.[26][27]
Negeri Sembilan Negeri Sembilan 17 Jun 2013 17 Jun 2018 17 Ogos 2018 Menteri Besar Negeri Sembilan, Dato' Seri Utama Mohamad Hasan mengumumkan pembubaran Dewan Undangan Negeri Sembilan pada 6 April 2018 selepas mendapat perkenan Yang Dipertuan Besar Tuanku Muhriz.[28]
Johor Johor 20 Jun 2013 20 Jun 2018 20 Ogos 2018 Menteri Besar Johor, Dato' Mohamed Khaled Nordin mengumumkan pembubaran Dewan Negeri Johor pada 6 April 2018 setelah mendapat perkenan Sultan Ibrahim.[29][30]
Selangor Selangor 21 Jun 2013 21 Jun 2018 21 Ogos 2018 Sultan Selangor, Sultan Sharafuddin Idris Shah berkenan membubarkan Dewan Negeri Selangor pada 9 April 2018 setelah Menteri Besar Selangor, Dato' Seri Mohamed Azmin Ali, memohon perkenan pembubaran dalam sebuah istiadat ringkas.[31]
Kedah Kedah 23 Jun 2013 23 Jun 2018 23 Ogos 2018 Menteri Besar Kedah, Dato' Seri Ahmad Bashah membubarkan Dewan Undangan Negeri Kedah pada 7 April 2018 setelah mendapat persetujuan dari Sultan Kedah Sultan Sallehuddin Ibni Almarhum Sultan Badlishah.[25]
Perlis Perlis 28 Jun 2013 28 Jun 2018 28 Ogos 2018 Menteri Besar Perlis, Dato' Seri Azlan Man mengumumkan pembubaran Dewan Undangan Negeri Perlis pada 6 April 2018 setelah mendapat kebenaran daripada Raja Perlis Tuanku Syed Sirajuddin Putra Jamalullail.[32]
Pulau Pinang Pulau Pinang Ketua Menteri Pulau Pinang, Lim Guan Eng bertemu Yang Dipertua Negeri Pulau Pinang, Tun Abdul Rahman Abbas pada 9 April untuk mendapatkan persetujuan pembubaran Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang.[33]
Perak Perak Sultan Perak, Sultan Nazrin Muizzuddin Shah memperkenankan Dewan Undangan Negeri Perak ke-13 dibubarkan berkuatkuasa 9 April 2018 dalam Istiadat Menzahirkan Pembubaran Dewan Undangan Negeri Perak ke 13, setelah Menteri Besar Perak, Dato' Seri Diraja Dr. Zambry Abdul Kadir memohon perkenan Sultan.[34]
Pahang Pahang 1 Julai 2013 1 Julai 2018 1 September 2018 Menteri Besar Pahang, Dato' Sri Adnan Yaakob telah membubarkan Dewan Undangan Negeri Pahang pada 7 April 2018 setelah mendapat perkenan daripada Pemangku Sultan Pahang Tengku Abdullah Sultan Ahmad Shah.[25]
Melaka Melaka Ketua Menteri Melaka Datuk Seri Idris Haron mengumumkan pembubaran Dewan Undangan Negeri Melaka pada 6 April 2018 setelah mendapat persetujuan daripada Yang di-Pertua Negeri Melaka Tun Mohd Khalil Yaakob.[35]
Sabah Sabah 13 Julai 2013 13 Julai 2018 13 September 2018 Ketua Menteri Sabah, Tan Sri Musa Aman mengumumkan pembubaran Dewan Undangan Negeri Sabah pada 6 April 2018 setelah mendapat persetujuan dari Yang di-Pertua Negeri Sabah Tun Juhar Mahiruddin.[36]
Sarawak Sarawak 7 Julai 2016 7 Julai 2021 7 September 2021 Dewan Undangan Negeri Sarawak telah mengadakan pilihan raya pada tahun 2016 dan tidak dibubarkan dalam masa terdekat.

DUN Sarawak tidak akan terbubar sehingga 2021 memandangkan pilihan raya terakhir diadakan pada 2016. Sesetengah negeri yang mempunyai Sultan akan mengadakan istiadat pembubaran ringkas DUN seperti Selangor[37] dan Perak.[38][21]

Parti dan pemimpin

[sunting | sunting sumber]

Kesemua 53 parti yang layak bertanding dalam pilihan raya dan mendapatkan undi dan boleh memilih seorang wakil di Dewan Rakyat.[39] Selain itu, terdapat beberapa calon bebas yang berkecimpung untuk kawasan pilihan tunggal.

Pemimpin parti yang menguasai majoriti sokongan di Dewan Rakyat adalah orang yang dipanggil oleh Yang di-Pertuan Agong untuk membentuk kerajaan sebagai Perdana Menteri, sedangkan pemimpin parti terbesar yang bukan di dalam kerajaan menjadi Pemimpin Pembangkang.

Jadual di bawah menyenaraikan parti yang kini diwakili di Dewan Rakyat ke-13.

Nama Ideologi Pemimpin Keputusan 2013 Kerusi Dewan
Rakyat ke-13
Undian (%) Kerusi
BN Barisan Nasional Konservatisme kebangsaan Najib Razak 47.38%
133 / 222
130 / 222
PH Pakatan Harapan Demokrasi sosial Mahathir Mohamad 36.1%
67 / 222
72 / 222
GS Gagasan Sejahtera Konservatisme Islam Abdul Hadi Awang 14.78%
21 / 222
13 / 222
WARISAN Parti Warisan Sabah Regionalisme Mohd Shafie Apdal Parti Baharu
0 / 222
2 / 222
PSM Parti Sosialis Malaysia Sosialisme demokratik Mohd. Nasir Hashim 0.19%
1 / 222
1 / 222
Bebas
0 / 709
2 / 709

Pendulum pilihan raya lepas

[sunting | sunting sumber]

Pilihan raya umum sebelumnya menyaksikan 133 kerusi kerajaan dan 89 kerusi bukan kerajaan mengisi Dewan Rakyat. Pihak kerajaan mempunyai 44 kerusi yang selamat dan 34 kerusi yang agak selamat, manakala pihak yang lain mempunyai 33 kerusi yang selamat dan 18 kerusi yang cukup selamat.

Kandungan panjang
KERUSI KERAJAAN
Marginal
Mas Gading Nogeh Gumbek SPDP 40.6
Keningau Joseph Pairin Kitingan PBS 43.8
Pensiangan Joseph Kurup PBRS 44.3
Kota Marudu Maximus Johnity Ongkili PBS 45.9
Cameron
Highlands
Palanivel K. Govindasamy MIC 46.2
Tenom Raime Unggi UMNO 46.7
Baram Anyi Ngau SPDP 48.9
Ranau Ewon Ebin UPKO 49.2
Bentong Liow Tiong Lai MCA 49.4
Beaufort Azizah Mohd Dun UMNO 49.4
Labis Chua Tee Yong MCA 49.5
Sungai Besar Noriah Kasnon UMNO 49.6
Kuala Selangor Irmohizam Ibrahim UMNO 49.6
Pasir Gudang Normala Abdul Samad UMNO 49.6
Bagan Serai Noor Azmi Ghazali UMNO 49.7
Hulu Selangor Kamalanathan Panchanathan MIC 49.9
Ketereh Annuar Musa UMNO 50.1
Machang Ahmad Jazlan Yaakub UMNO 50.1
Tebrau Khoo Soo Seang MCA 50.1
Kota Belud Abdul Rahman Dahlan UMNO 50.1
Jerai Jamil Khir Baharom UMNO 50.2
Segamat Subramaniam Sathasivam MIC 50.3
Kuala Kangsar Wan Mohammad Khair-il Anuar Wan Ahmad UMNO 50.4
Arau Shahidan Kassim UMNO 50.6
Bera Ismail Sabri Yaakob UMNO 50.6
Titiwangsa Johari Abdul Ghani UMNO 50.6
Ledang Hamim Samuri UMNO 50.7
Tasek Gelugor Shabudin Yahaya UMNO 50.8
Setiawangsa Ahmad Fauzi Zahari UMNO 50.8
Tuaran Madius Tangau UPKO 50.8
Kulim-
Bandar Baharu
Abd. Aziz Sheikh Fadzir UMNO 51.0
Muar Razali Ibrahim UMNO 51.0
Pulai Nur Jazlan Mohamed UMNO 51.0
Balik Pulau Hilmi Yahaya UMNO 51.1
Pendang Othman bin Abdul UMNO 51.5
Merbok Ismail Daut UMNO 51.9
Bagan Datok Ahmad Zahid Hamidi UMNO 52.1
Sabak Bernam Mohd Fasiah Mohd Fakeh UMNO 52.1
Baling Abdul Azeez Abdul Rahim UMNO 52.5
Sik Mansor Abd Rahman UMNO 52.6
Sepanggar Jumat Idris UMNO 52.6
Saratok William Ikom SPDP 52.6
Jerlun Othman Aziz UMNO 52.8
Tanjong Malim Ong Ka Chuan MCA 53.0
Tanah Merah Ikmal Hisham Abdul Aziz UMNO 53.1
Sekijang Anuar Abdul Manap UMNO 53.2
Jerantut Ahmad Nazlan Idris UMNO 53.7
Kepala Batas Reezal Merican Naina Merican UMNO 53.8
Padang Rengas Mohamed Nazri Abdul Aziz UMNO 53.8
Tawau Mary Yap Kain Ching PBS 53.8
Kangar Shaharuddin Ismail UMNO 53.9
Sri Aman Masir Kujat PRS 54.4
Tanjong Karang Noh Omar UMNO 54.5
Padang Terap Mahdzir Khalid UMNO 54.6
Lubok Antu William Nyallau Badak PRS 54.7
Tanjong Piai Wee Jeck Seng MCA 55.0
Lipis Abdul Rahman Mohamad UMNO 55.1
Tambun Ahmad Husni Hanadzlah UMNO 55.3
Larut Hamzah Zainudin UMNO 55.6
Johor Bahru Shahrir Abdul Samad UMNO 55.8
Cukup selamat
Batu Sapi Linda Tsen Thau Lin PBS 56.0
Besut Idris Jusoh UMNO 56.1
Setiu Che Mohamad Zulkifly Jusoh UMNO 56.1
Tapah Saravanan Murugan MIC 56.1
Sri Gading Abd Aziz Kaprawi UMNO 56.4
Jeli Mustapa Mohamed UMNO 56.5
Hulu Terengganu Jailani Johari UMNO 56.5
Kemaman Ahmad Shabery Cheek UMNO 56.9
Parit Mohd Zaim Abu Hassan UMNO 56.9
Jempol Mohd Isa Abdul Samad UMNO 56.9
Simpang
Renggam
Liang Teck Meng GERAKAN 57.0
Pasir Salak Tajuddin Abdul Rahman UMNO 57.4
Kuala Krau Ismail Mohamed Said UMNO 57.5
Bintulu Tiong King Sing SPDP 57.6
Lenggong Shamsul Anuar Nasarah UMNO 58.1
Selangau Joseph Entulu Belaun PRS 58.1
Silam Nasrun Mansur UMNO 58.2
Julau Joseph Salang Gandum PRS 58.3
Kubang Pasu Mohd Johari Baharum UMNO 58.4
Paya Besar Abdul Manan Ismail UMNO 58.4
Jelebu Zainuddin Ismail UMNO 58.4
Ayer Hitam Wee Ka Siong MCA 58.4
Kanowit Aaron Ago Dagang PRS 58.5
Putatan Marcus Mojigoh UPKO 58.7
Maran Ismail Abd Muttalib UMNO 59.1
Alor Gajah Koh Nai Kwong MCA 59.2
Jasin Ahmad Hamzah UMNO 59.5
Kimanis Anifah Aman UMNO 59.5
Padang Besar Zahidi Zainul Abidin UMNO 59.6
Selamat
Kudat Abd Rahim Bakri UMNO 60.2
Tampin Shaziman Abu Mansor UMNO 60.4
Gerik Hasbullah Osman UMNO 60.6
Parit Sulong Noraini Ahmad UMNO 60.9
Gua Musang Tengku Razaleigh Hamzah UMNO 61.0
Kuala Pilah Hasan Malek UMNO 61.0
Libaran Juslie Ajirol UMNO 61.2
Tangga Batu Abu Bakar Mohamad Diah UMNO 61.4
Hulu Rajang Ugak Kumbong PRS 61.8
Rembau Khairy Jamaluddin UMNO 62.1
Mambong James Dawos Mamit PBB 62.8
Sembrong Hishammuddin Hussein UMNO 63.7
Sibuti Ahmad Lai Bujang UMNO 63.8
Papar Rosnah Abdul Rashid Shirlin UMNO 63.9
Kalabakan Abdul Ghapur Salleh UMNO 64.0
Pagoh Tan Sri Muhyiddin Yassin UMNO 64.8
Pontian Ahmad Maslan UMNO 65.0
Rompin Jamaluddin Jarjis UMNO 65.5
Labuan Rozman Isli UMNO 65.6
Kinabatangan Bung Moktar Radin UMNO 67.0
Langkawi Nawawi Ahmad UMNO 67.2
Sipitang Sapawi Ahmad UMNO 67.3
Putrajaya Tengku Adnan Tengku Mansor UMNO 69.0
Masjid Tanah Mas Ermieyati Samsudin UMNO 69.7
Beluran Ronald Kiandee UMNO 69.7
Mersing Abdul Latiff Ahmad UMNO 70.2
Lawas Henry Sum Agong PBB 70.6
Limbang Hasbi Habibollah PBB 72.8
Serian Richard Riot Jaem SUPP 73.5
Tenggara Halimah Mohamed Sadique UMNO 73.7
Pekan Najib Razak UMNO 75.2
Batang Lupar Rohani Abdul Karim PBB 75.4
Mukah Leo Michael Toyad PBB 75.5
Betong Douglas Uggah Embas PBB 75.9
Kota Samarahan Rubiah Wang PBB 76.8
Kapit Alexander Nanta Linggi PBB 77.1
Petra Jaya Fadillah Yusof PBB 77.8
Semporna Mohd Shafie Apdal UMNO 81.1
Pengerang Azalina Othman Said UMNO 81.9
Kota Tinggi Noor Ehsanuddin
Mohd Harun Narrashid
UMNO 82.4
Santubong Wan Junaidi Tuanku Jaafar PBB 84.4
Batang Sadong Nancy Shukri PBB 85.5
Igan Wahab Dolah PBB 85.8
Tanjong Manis Norah Abdul Rahman PBB 87.4
KERUSI BUKAN KERAJAAN
Marginal
Alor Setar Gooi Hsiao Leung PKR 47.4
Sepang Mohamed Hanipa Maidin PAS 49.1
Bachok Ahmad Marzuk Shaary PAS 49.5
Kuala Nerus Mohd Khairuddin Aman Razali PAS 49.9
Telok Kemang Kamarul Bahrin Abbas PKR 49.9
Temerloh Nasrudin Hassan PAS 50.1
Batu Pahat Mohd Idris Jusi PKR 50.1
Bukit Gantang Idris Ahmad PAS 50.2
Sarikei Wong Ling Biu DAP 50.4
Pasir Puteh Nik Mazian Nik Mohamad PAS 50.8
Lembah Pantai Nurul Izzah Anwar PKR 51.0
Sandakan Wong Tien Fatt DAP 51.0
Miri Michael Teo Yu Keng PKR 51.0
Kuala Krai Mohd Hatta Ramli PAS 51.2
Gombak Mohamed Azmin Ali PKR 51.4
Dungun Wan Hassan Mohd Ramli PAS 51.9
Sungai Siput Michael Jeyakumar Devaraj PKR 51.9
Raub Ariff Sabri Abdul Aziz DAP 52.1
Sibu Oscar Ling Chai Yew DAP 52.1
Pokok Sena Mahfuz Omar PAS 52.2
Kuala Langat Abdullah Sani Abdul Hamid PKR 52.2
Seremban Loke Siew Fook DAP 52.2
Kuala Kedah Azman Ismail PKR 52.3
Marang Abdul Hadi Awang PAS 52.6
Bukit Katil Shamsul Iskandar Md Akin PKR 52.6
Padang Serai Surendran Nagarajan PKR 53.0
Bakri Er Teck Hwa DAP 53.4
Kluang Liew Chin Tong DAP 54.0
Kuantan Fuziah Salleh PKR 54.1
Wangsa Maju Tan Kee Kwong PKR 54.4
Sungai Petani Johari Abdul PKR 54.7
Kampar Ko Chung Sen DAP 54.7
Lumut Mohamad Imran Abdul Hamid PKR 54.8
Kapar Manivannan Gowindasamy PKR 55.1
Beruas Ngeh Koo Ham DAP 55.5
Shah Alam Khalid Samad PAS 55.7
Tumpat Kamarudin Jaffar PAS 55.8
Pasir Mas Nik Mohamad Abduh Nik Abdul Aziz PAS 55.8
Cukup selamat
Kuala Terengganu Raja Kamarul Bahrin Shah PAS 56.0
Indera Mahkota Fauzi Abdul Rahman PKR 56.1
Telok Intan Seah Leong Peng DAP 56.3
Bandar Tun Razak Abdul Khalid Ibrahim PKR 56.4
Selayang William Leong Jee Keen PKR 56.7
Rantau Panjang Siti Zailah Muhd Yusoff PAS 56.9
Nibong Tebal Mansor Othman PKR 57.1
Hulu Langat Che Rosli Che Mat PAS 57.1
Gelang Patah Lim Kit Siang DAP 57.2
Batu Chua Tian Chang PKR 57.9
Kulai Teo Nie Ching DAP 57.9
Taiping Nga Kor Ming DAP 58.5
Gopeng Lee Boon Chye PKR 58.5
Permatang Pauh Wan Azizah Wan Ismail PKR 58.6
Ampang Zuraida Kamarudin PKR 58.8
Subang Sivarasa K. Rasiah PKR 58.8
Parit Buntar Mujahid Yusof Rawa PAS 58.9
Lanang Alice Lau Kiong Yieng DAP 59.3
Selamat
Kota Bharu Takiyuddin Hassan PAS 61.5
Penampang Ignatius Dorell Leiking PKR 61.8
Kota Melaka Sim Tong Him DAP 62.3
Petaling Jaya
Selatan
Hee Loy Sian PKR 63.0
Pengkalan Chepa Izani Hussin PAS 63.2
Bayan Baru Sim Tze Tzin PKR 63.4
Stampin Julian Tan Kok Ping DAP 63.7
Klang Charles Anthony R. Santiago DAP 63.9
Kota Raja Siti Mariah Mahmud PAS 63.9
Segambut Lim Lip Eng DAP 64.6
Kubang Kerian Ahmad Baihaki Atiqullah PAS 64.7
Rasah Teo Kok Seong DAP 65.1
Kelana Jaya Wong Chen PKR 65.8
Pandan Rafizi Ramli PKR 65.9
Puchong Gobind Singh Deo DAP 66.7
Serdang Ong Kian Ming DAP 67.1
Jelutong Jeff Ooi Chuan Aun DAP 70.3
Ipoh Barat Kulasegaran Murugeson DAP 72.2
Kota Kinabalu Wong Sze Phin DAP 72.2
Bukit Bintang Fong Kui Lun DAP 72.8
Batu Kawan Kasthuriraani Patto DAP 73.1
Bandar Kuching Chong Chieng Jen DAP 73.8
Ipoh Timor Su Keong Siong DAP 75.5
Batu Gajah Sivakumar Varatharaju Naidu DAP 76.7
Bukit Bendera Zairil Khir Johari DAP 77.2
Bagan Lim Guan Eng DAP 77.8
Bukit Gelugor Karpal Singh Ram Singh DAP 80.1
Bukit Mertajam Steven Sim Chee Kiong DAP 80.5
Cheras Tan Kok Wai DAP 81.2
Petaling Jaya
Utara
Tony Pua Kiam Wee DAP 81.3
Kepong Tan Seng Giaw DAP 81.8
Tanjong Ng Wei Aik DAP 82.8
Seputeh Teresa Kok Suh Sim DAP 85.7

Pungutan suara

[sunting | sunting sumber]

Perhatikan bahawa peratusan mudah bukanlah ramalan yang baik untuk mana parti akan memenangi pilihan raya yang akan datang — pada tahun 2013, Barisan Nasional memenangi 133 kerusi di Dewan Rakyat 222 kerusi, cukup untuk majoriti mudah, walaupun pembangkang Pakatan Rakyat memenangi bahagian yang lebih besar undi popular.

Tarikh Pemungut Sampel BN PH GS Lain-lain Hasil
Mei 2018 Merdeka Center 1,579 37.3% 43.4% 19.3% - 6.1%
April 2018 Merdeka Center[pautan mati kekal] 1,206 [1] 40.3% 43.7% 16% - 3.4%
Januari 2017 IM 104,340 27% 41% 21% 14% (TDD.) 14%
26-30 Ogos 2016 IDE Diarkibkan 2018-05-04 di Wayback Machine 31,341 [2] 29% 59% 12% - 30%
5 Mei 2013 Pilihan raya umum 11,257,147 47.38% 50.87% 15.1% - 1.32%

Perhatikan juga bahawa pada pilihan raya umum 2013, parti komponen Pakatan Harapan dan Gagasan Sejahtera kini bersaing di bawah pakatan rasmi, Pakatan Rakyat. Pada tahun 2015, perselisihan antara parti komponen terhadap Parti Islam Se-Malaysia (PAS) dan keinginan mereka untuk melaksanakan undang-undang hudud mendorong perpecahan, dengan PAS meninggalkan untuk membentuk gabungan Gagasan Sejahtera. Parti-parti lain dalam Pakatan Rakyat, bersama-sama dengan Parti Amanah Nasional (Amanah) dan bekas Perdana Menteri PPBM, membentuk gabungan Pakatan Harapan. Oleh itu, ketika Pakatan Rakyat memenangi undi popular pada 2013, parti komponen yang membentuk Pakatan Harapan tidak.

Nota
  1.   - Survei menyampaikan hasil kajian responden Semenanjung Malaysia sahaja.
  2.   - Survei hanya membentangkan hasil kajian responden Selangor sahaja

Perbelanjaan pilihan raya

[sunting | sunting sumber]

Perbelanjaan oleh calon

[sunting | sunting sumber]

Sebelum kempen itu, tiada batasan apa yang boleh dibelanjakan oleh parti politik, calon, atau pihak ketiga (perbadanan, kesatuan, kumpulan kepentingan khas, dll): peraturan pengeluaran hanya berkuatkuasa selepas tulisan itu telah digugurkan dan kempen telah bermula. Undang-undang pilihan raya Malaysia menetapkan had perbelanjaan pilihan raya pada RM 200,000 untuk setiap calon parlimen dan separuh daripada kedua bagi setiap calon perundangan negeri.[40]

Perbelanjaan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya

[sunting | sunting sumber]

Pengerusi SPR Mohd. Hashim Abdullah mengumumkan bahawa ia membelanjakan RM500 juta bagi Pilihan Raya Umum ini,[1] RM 100 juta lebih daripada yang sebelumnya.

Akhbar, organisasi dan individu telah menyokong pihak atau calon individu untuk pilihan raya.

Pemerhati pilihan raya

[sunting | sunting sumber]

Pada PRU-14 juga, SPR telah menjemput 14 buah negara sebagai Pemerhati Antarabangsa yang terdiri daripada Badan Pengurusan Pilihan Raya dari negara-negara anggota ASEAN, Komanwel, Asia dan Eropah serta sebuah pusat kajian dan sokongan kepada badan pengurusan pilihan raya yang berpangkalan di Cambridge, United Kingdom iaitu Malaysian Commonwealth Studies Centre (MCSC). SPR juga turut melantik 14 buah NGO dan wakil universiti sebagai pemerhati tempatan untuk menjalankan pemerhatian ke atas penjalanan proses PRU14 ini bermula dari hari penamaan calon sehingga keputusan pilihan raya diumumkan. Pemerhati Antarabangsa dan Pemerhati Tempatan dibenarkan untuk membuat pemerhatian seperti di dalam pusat penamaan calon, pusat mengundi awal, pusat mengundi, tempat pengiraan undi dan proses penjumlahan undi di pusat penjumlahan rasmi undi. [8]

Tujuh negara yang telah bersetuju untuk menghantar wakil mereka termasuk Indonesia, Thailand, Maldives, Timor-Leste, Kemboja, Kyrgyzstan dan Azerbaijan.[41]

Keputusan

[sunting | sunting sumber]

Kesemua 222 kerusi parlimen (dan 505 kerusi 12 dewan undangan negeri) dipertandingkan dalam Pilihan Raya Umum. Keputusan telah diumumkan oleh pegawai yang pulang selepas 5 petang, pada 9 Mei.

124 74 18 6
PH BN GS Bebas
s • b Ringkasan Keputusan pilihan raya Dewan Rakyat 9 Mei 2018
Parti Undi Kerusi
Undi % Menang % +/–
Pakatan Harapan[a] PH 5,518,638[42] 45.68 113 50.90 45
Parti Keadilan Rakyat PKR 2,046,394 16.94 47 21.17 17
Parti Tindakan Demokratik[b] DAP 2,098,068 18.92 42 18.92 4
Parti Pribumi Bersatu Malaysia BERSATU 718,648 5.95 13 5.86 13
Parti Amanah Negara [c] AMANAH 655,528 5.43 11 4.95 11
Parti Warisan Sabah (parti bersekutu) WARISAN 280,520 2.32 8 3.61 8
Barisan Nasional[d] BN 4,080,797 33.77 79 35.59 54
Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu UMNO 2,525,713 20.90 54 24.32 34
Parti Pesaka Bumiputera Bersatu Sarawak PBB 220,479 1.83 13 5.86 1
Parti Rakyat Sarawak PRS 59,218 0.49 3 1.35 3
Kongres India Malaysia MIC 167,061 1.38 2 1.35 2
Parti Demokratik Progresif PDP 59,853 0.50 2 0.90 2
Persatuan Cina Malaysia MCA 653,346 5.41 1 0.45 6
Parti Rakyat Bersatu Sarawak SUPP 122,540 1.01 1 0.45
Parti Bersatu Sabah PBS 58,351 0.48 1 0.45 3
Pertubuhan Pasokmomogun Kadazandusun Murut Bersatu UPKO 57,062 0.47 1 0.45 2
Parti Bersatu Rakyat Sabah PBRS 11,783 0.10 1 0.45
Parti Gerakan Rakyat Malaysia GERAKAN 128,973 1.07 0 0 1
Parti Liberal Demokratik Sabah LDP 8,996 0.07 0 0
Parti Progresif Penduduk myPPP 7,422 0.06 0 0
Gagasan Sejahtera GS 2,041,186 16.90 18 8.11 3
Parti Islam Se-Malaysia PAS 2,032,080 16.82 18 8.11 3
Parti Ikatan Bangsa Malaysia [e] IKATAN 9,025 0.08 0 0
Barisan Jemaah Islamiah Se-Malaysia BERJASA 81 0.00 0 0
Parti Cinta Malaysia PCM 502 0.00 0 0
Gabungan Bersatu Sabah GBS 67,175 0.56 1 0.45 1
Parti Solidariti Tanah Airku STAR (Sabah) 21,361 0.18 1 0.45 1
Parti Harapan Rakyat Sabah PHRS 37,708 0.31 0 0
Fail:Sapplogo.gif Parti Maju Sabah SAPP 6,090 0.05 0 0
Parti Perpaduan Rakyat Sabah PPRS 2,016 0.02 0 0
Parti Cinta Sabah PCS 8,603 0.07 0 0
Parti Sosialis Malaysia PSM 3,782 0.03 0 0 1
Parti Rakyat Malaysia PRM 2,372 0.02 0 0
Parti Bersama Malaysia MUP 2,102 0.02 0 0
Parti Reformasi Negeri STAR (Sarawak) 1,299 0.01 0 0
Parti Kerjasama Anak Negeri ANAK NEGERI 1,173 0.01 0 0
Parti Rakyat Gabungan Jaksa Pendamai PEACE 1,005 0.01 0 0
Parti Barisan Pulau Pinang PFP 892 0.00 0 0
Parti Bansa Dayak Sarawak Baru PBDSB 538 0.00 0 0
Parti Bumi Kenyalang PBK 392 0.00 0 0
Parti Alternatif Rakyat PAP 302 0.00 0 0
Bebas IND 71,153 0.59 3 1.35 3
Undi sah 12,082,431[42]
Undi rosak / kertas undi tidak dipulangkan 217,083[42]
Jumlah undi (turnout: 82.32%) 12,299,514 100.00 222 100.00 -
Tidak keluar mengundi 2,641,110
Pengundi berdaftar[f] 14,940,624
Keluar mengundi [f] 14,636,716
Undi awal [f] 300,255
Undi pos [f] 3,653
Had umur pengundi [g] (berumur 21 tahun dan ke atas) 18,359,670
Populasi Malaysia [h] 32,258,900

Source: Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR)[43]

  1. ^ Gunakan logo PKR diatas kertas undi
  2. ^ Gunakan logo DAP diatas kertas undi (kawasan Timur Malaysia sahaja)
  3. ^ Gunakan logo AMANAH diatas kertas undi (kawasan Timur Malaysia sahaja) Parlimen Batu Sapi, Sabah.
  4. ^ Gunakan logo BN diatas kertas undi
  5. ^ Gunakan logo PAS diatas kertas undi
  6. ^ a b c d Abdullah, Mohd. Hashim (10 April 2018). Urusan Pilihan Raya Umum ke-14 (in Malay). SPR Media Statement. Retrieved on 8 May 2018.
  7. ^ The estimates are correct as at February 2018. See Zulkipli, Nur Lela (12 February 2018). 3.6 juta orang muda belum daftar pengundi (in Malay). Berita Harian. Retrieved on 9 May 2018.
  8. ^ Malaysia (6 February 2018). Perangkaan Demografi Suku Tahun Keempat (ST4) 2017, Malaysia (in Malay). Department of Statistics Malaysia Media Statement. Retrieved on 9 May 2018.


Kerusi

  Pakatan Harapan (54.50%)
  Barisan Nasional (35.59%)
  Gagasan Sejahtera (8.11%)
  Lain-lain (1.80%)
Gabung undi
Pakatan Harapan
  
48.0%
Barisan Nasional
  
34.0%
Gagasan Sejahtera
  
17.0%
Bebas
  
1.0%
Kerusi parlimen
Pakatan Harapan
  
54.5%
Barisan Nasional
  
35.6%
Gagasan Sejahtera
  
8.1%
Bebas
  
1.8%

Dewan Undangan Negeri

[sunting | sunting sumber]
Ringkasan Dewan Undangan Negeri Pilihan raya umum Malaysia 2018 [44]
** Pecahan jumlah undi popular di setiap negeri dibundarkan kepada peratus yang terdekat
* Pecahan jumlah tempat duduk di setiap negeri dibundarkan kepada peratus yang terdekat
± Perubahan bilangan kerusi sebelum pilihan raya
Negeri /
wilayah persekutuan
Barisan Nasional Pakatan Harapan Gagasan Sejahtera Bebas dan lain-lain
Undian % Kerusi * ± Undian % Kerusi % ± Undian % Kerusi % ± Undian % Kerusi * ±
Johor 0 0 19 33.9 0 0 36 64.3 0 0 1 1.8 0 0 0 0
Kedah 0 0 3 8.3 0 0 18 50 0 0 15 41.7 0 0 0 0
Kelantan 0 0 8 17.8 0 0 0 0 0 0 37 82.2 0 0 0 0
Melaka 0 0 13 46.4 0 0 15 53.6 0 0 0 0 0 0 0 0
Negeri Sembilan 0 0 16 44.4 0 0 20 55.6 0 0 0 0 0 0 0 0
Pahang 0 0 25 59.5 0 0 9 21.4 0 0 8 19.0 0 0 0 0
Pulau Pinang 0 0 2 5.0 0 0 37 92.5 0 0 1 2.5 0 0 0 0
Perak 0 0 30 50.85 0 0 29 49.15 0 0 0 0.00 0 0 0 0
Perlis 0 0 10 66.7 0 0 3 20 0 0 2 13.3 0 0 0 0
Sabah 0 0 31 51.67 0 0 29 48.33 0 0 0 0.00 0 0 0 0.00
Selangor 0 0 4 7.1 0 0 51 91.1 0 0 1 1.8 0 0 0 0
Terengganu 0 0 10 31.3 0 0 0 0 0 0 22 67.8 0 0 0 0
Jumlah 0 0 168 32.9 0 0 247 48.9 0 0 90 17.8 0 0 0 0.00

Isu dan kontroversi

[sunting | sunting sumber]

Kedua-dua pemerintah Barisan Nasional dan lawannya Pakatan Harapan telah menimbulkan pelbagai isu dan insentif bagi menarik perhatian rakyat Malaysia.

Penandaan semula

[sunting | sunting sumber]

Parti pembangkang, pertubuhan bukan kerajaan dan juga ahli politik dari parti pemerintah menuduh kerajaan gerimander memihak kepada Barisan Nasional dalam penambakan semula sempadan pilihan raya.[45] Kebanyakan sempadan yang baru dibuat semula tidak mempunyai jumlah pengedaran pengundi yang hampir sama.[46] Badan pengawalseliaan pilihan raya di Malaysia, Suruhanjaya Pilihan Raya, telah diketahui oleh reputasi teruk yang mengelilingi ketelusan, dan juga dituduh secara langsung dimanipulasi oleh kerajaan pemerintah sekarang.

Projek Integriti Pilihan Raya (EIP), sebuah projek akademik bebas yang berpusat di Universiti Harvard dan Universiti Sydney yang mengkaji integriti pilihan raya dan memberikan skor PEI (Persepsi Global Integriti Pemilihan) kepada negara-negara di seluruh dunia, telah dalam kertas penyelidikan terbarunya yang diterbitkan pada November 2017, menentukan dan mengutamakan integriti pilihan raya Malaysia di 142 dari 158 negara, di atas Zimbabwe (ke-143), Vietnam (ke-147) dan Afghanistan (ke-150).[47]

Pembubaran PPBM

[sunting | sunting sumber]

Sehari sebelum Perdana Menteri Najib Razak mengumumkan tarikh pembubaran Parlimen, Ketua Pengarah Jabatan Pendaftaran Pertubuhan Malaysia (JPPM), Surayati Ibrahim telah membuat sidang media mengumumkan pembubaran sementara Parti Pribumi Bersatu Malaysia.[48] Pihak JPPM telah mengeluarkan perintah pembubaran sementara berdasarkan notis mengikut Seksyen 14(5) Akta Pertubuhan 1966, kepada PPBM yang memperuntukkan PPBM diberi tempoh 30 hari untuk menghantar semua dokumen yang diperlukan JPPM dan jika ada rayuan dan ditolak, PPBM akan dibatalkan pendaftarannya.[49]

PPBM, yang diwakili Setiausaha Agungnya, Datuk Dr Shahruddin Md Salleh kemudiannya memfailkan permohonan bagi mendapatkan kebenaran memulakan semakan kehakiman bagi mencabar keputusan JPPM yang membubarkan sementara parti itu.[50] Pengerusinya, Tun Dr Mahathir Mohamad menegaskan, parti itu berhak berbuat demikian berikutan notis berkenaan tidak sampai kepada pihaknya secara rasmi dan hanya mengetahui mengenainya pembubaran sementara parti melalui khalayak.[51]

Berikutan PRU yang menjelang tidak lama kemudian, Tun Dr Mahathir menyatakan bahawa mereka tidak akan menyertai parti komponen lain dalam Pakatan Harapan berikutan pembubaran sementara parti itu. Ahli PPBM yang bertanding akan dinamakan sebagai calon bebas pada pilihan raya umum kali ini, di bawah logo yang digunakan oleh Pakatan Harapan.[52]

Manifesto

[sunting | sunting sumber]

Gabungan Pakatan Harapan telah melancarkan manifesto yang bertemakan "Membina Negara Memenuhi Harapan" untuk pilihan raya umum ke-14 pada 8 Mac 2018. Manifesto tersebut telah dilancarkan oleh calon perdana menteri mereka iaitu Tun Dr Mahathir Mohamad di Pusat Konvesyen Ideal, Shah Alam di hadapan pimpinan PPBM, DAP, PKR dan Amanah.[53] Manifesto yang menjanjikan 10 perkara, terutama meringankan beban rakyat dalam masa 100 hari pertama pentadbiran kerajaan PH itu terangkum dalam 5 teras utama Buku Harapan. Selain menenaraikan 10 janji dalam tempoh 100 hari, manifesto tersebut juga menyenaraikan 60 janji dalam tempoh lima tahun dan lima iltizam khusus.[54]

Gagasan Sejahtera (GAGASAN) yang diterajui PAS pula melancarkan manifesto "Malaysia Sejahtera" pada 18 Mac 2018 dengan menawarkan 20 perkara utama bagi menghadapi PRU-14.[55] Pengerusi GAGASAN, Datuk Seri Hadi Awang, berkata tawaran kepada kumpulan sasar itu dalam bentuk dasar dan penyelesaian bagi mengatasi bebanan rakyat dalam jangka masa pendek dan panjang.[56]

Parti pemerintah Barisan Nasional telah membuat majlis pelancaran Manifesto BN, di Stadium Axiata Arena pada 7 April 2018.[57] Manifesto yang bertemakan "Bersama BN Hebatkan Negaraku" itu dilancarkan sendiri oleh Pengerusi Barisan Nasional, Datuk Seri Najib Razak. Manifesto BN untuk PRU kali ini menjadi inti pati aku janji yang terkandung dalam dokumen setebal 262 muka surat dan disifatkan oleh pucuk pimpiannya sebagai yang terbaik dan bersifat paling menyeluruh pernah dihasilkan. Berteraskan 14 tema utama merangkumi 365 inisiatif[58], manifesto itu disifatkan mereka mampu menyentuh denyut nadi segenap lapisan masyarakat di negara ini yang sering dahagakan limpahan kesan pembangunan.[59]

Hari Pengundian pada pertengahan minggu

[sunting | sunting sumber]

Pengumuman SPR bahawa hari pengundian ditetapkan pada hari Rabu menimbulkan kekecohan dengan rasa tidak puas hati di kalangan pelbagai pihak. Reaksi segera mendapati bukan sahaja ahli politik pembangkang, malah pemimpin masyarakat sivil dan warga maya juga mempersoalkan rasional mengadakan pilihan raya pada hari Rabu.[60] Kali terakhir pilihan raya umum diadakan pada hari Rabu ialah ketika Pilihan Raya Umum 1959.

Sesetengah rakyat Malaysia membantah keputusan SPR untuk menetapkan Hari Pengundian pada pertengahan minggu (Rabu, 9 Mei) daripada menetapkan pada hujung minggu (iaitu hari Sabtu) seperti yang berlaku pada Pilihan Raya Umum yang lalu. Sebahagian daripada mereka, termasuk pengerusi Pakatan Harapan Mahathir Mohamad,[61] Timbalan Presiden PAS Tuan Ibrahim Tuan Man[62] dan pengerusi Bersih Maria Chin,[63] melihat keputusan sedemikian untuk menjadi tidak adil, tidak demokratik dan percubaan untuk menolak hak rakyat untuk mengundi; sesetengah pihak lain telah mendakwa bahawa keputusan itu dipengaruhi oleh Barisan Nasional. (Tarikh hujung minggu amat hampir dengan tarikh 13 Mei)

Pengerusi Pakatan Harapan, Tun Dr Mahathir Mohamad menyatakan tindakan ini sekali gus bukan satu tindakan demokratik kepada pengundi itu sendiri kerana keputusan itu juga akan memberi kesan kepada Barisan Nasional dan Pakatan Harapan sendiri.[64] Datuk Seri Dr Salleh Said Keruak pula menegaskan bahawa hari pengundian pada pilihan raya umum bukanlah isu utama kerana banyak kelonggaran diberikan kepada penjawat awam dan pekerja swasta pada hari mengundi.[65]

Walau bagaimanapun, Seksyen 25 Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 menyatakan bahawa mana-mana majikan yang menghalang pekerja mereka untuk keluar mengundi pada hari tersebut boleh diambil tindakan denda tidak lebih RM5,000 atau dipenjara setahun jika sabit kesalahan.

Sehubungan itu, Pejabat Perdana Menteri mengisytiharkan bahawa 9 Mei 2018 sebagai hari kelepasan am tambahan bagi seluruh negara sempena hari mengundi pilihan raya umum ke-14 (PRU-14). Pengisytiharan cuti umum itu dibuat berdasarkan seksyen 8 Akta Hari Kelepasan 1951 bagi Semenanjung Malaysia dan Wilayah Persekutuan Labuan, Bagi Sabah dan Sarawak pula, Kerajaan-Kerajaan Negeri tersebut hendaklah mengisytiharkan hari kelepasan am tambahan pada tarikh tersebut mengikut Ordinan Hari Kelepasan Am masing-masing.[66]

Kontroversi Hari Penamaan calon

[sunting | sunting sumber]

Kontroversi telah tercetus selepas enam calon pakatan pembangkang, Pakatan Harapan, hilang kelayakan pada Hari Penamaan Calon. Kes yang paling menonjol ialah Naib Presiden PKR, Chua Tian Chang, apabila pegawai SPR tempatan menghalang beliau daripada mempertahankan kerusi Parlimen Batu disebabkan oleh sabitan Mahkamah Tinggi Shah Alam pada 2 Mac tahun ini, mengenakan denda RM2,000 ke atas beliau kerana mengeluarkan perkataan kesat yang mengaibkan seorang pegawai polis, [67][68] tetapi bercanggah dengan penjelasan Mahkamah Tinggi yang menjelaskan bahawa beliau layak untuk bertanding sebagai Ahli Parlimen.[69] Sementara itu, di Rantau, Negeri Sembilan, Menteri Besar Mohamad Hasan menang tanpa bertanding[70] selepas calon pembangkang, Dr. Streram Sinnasamy dicegah daripada memasuki pusat penamaan calon, dengan alasan dia tidak mempunyai pas masuk yang sah, walaupun beliau mendakwa bahawa dia tidak pernah diberikan pas dan kenyataan bahawa tidak ada undang-undang yang mewajibkan calon harus memiliki pas untuk masuk.[71] Empat calon pembangkang yang lain telah dilarang kerana muflis, walaupun terdapat dakwaan bahawa pemeriksaan awal dengan pihak berkuasa telah mengesahkan keupayaan mereka untuk bertanding.

Tidak seperti PRU yang lepas yang melibatkan beberapa orang selebriti turut bertanding, PRU kali ini hanya menyaksikan selebriti Azwan Ali diterima bertanding di DUN Bukit Antarabangsa untuk berdepan dengan abangnya sendiri, Mohamed Azmin.[72] Warga tua yang terkenal bertanding sebagai calon bebas dua PRU yang lepas, Maimun Yusof atau yang lebih dikenali sebagai Tok Mun, tidak dapat bertanding pada kali ini akibat tidak mempunyai wang deposit yang diperlukan untuk menjadi calon bagi kerusi Parlimen Kuala Terengganu, tetapi beliau mengkhabarkan sudah menabung untuk Pilihan Raya Umum ke-15.[73] Ini menjadikan Tun Dr. Mahathir sebagai calon paling tua yang bertanding pada PRU kali ini.[74]

PRU kali ini juga turut menyaksikan pertembungan antara ahli keluarga. Anataranya ialah dua orang anak Allahyarham Datuk Nik Abdul Aziz Nik Mat iaitu Nik Abduh dan Nik Omar bertanding atas tiket parti yang berbeza iaitu masing-masing sebagai calon PAS di Parlimen Bachok dan calon Pakatan Harapan di kerusi DUN Chempaka.[75] Pada masa yang sama, Presiden Parti Warisan Sabah (Warisan) Datuk Seri Mohd Shafie Apdal yang akan menentang sepupunya, Datuk Seri Nasir Sakaran, bagi calon Barisan Nasional (BN) di kerusi DUN Senallang.[76]

Dakwaan membeli undi

[sunting | sunting sumber]

Gabungan pemerintah, Barisan Nasional, telah menghadapi kritikan atas pembelian undi yang didakwa. Kajian Nikkei Asia telah mengambil langkah-langkah seperti bonus tunai yang diserahkan kepada penjawat awam dan pesara, komponen utama asas sokongan, berlaku sebelum pembubaran rumah Parlimen yang lebih rendah,[77] dengan langkah-langkah lain yang diumumkan semasa jejak kempen termasuk "bantuan khas" sebanyak RM500 (AS $ 127) dan unit rumah sosial terpelihara untuk pekerja syarikat berkaitan kerajaan DRB-HICOM[78] serta kenaikan upah minimum.[79]

Di dalam kawasan pilihan raya, Ahli Parlimen Barisan Nasional telah mendapat kritikan yang ketara daripada pengawas pemilihan Bersih, dengan tujuh daripada sepuluh orang yang dinamakan dalam "Dewan Pemecatan Kesalahan Pemilihan" mereka dari parti komponen Barisan Nasional. Musa Aman, Noh Omar, Hamzah Zainudin dan Shahanim Mohd Yusuf (BN-UMNO) serta P. Kamalanathan dan Jaspal Singh (BN-MIC) secara terang-terangan ditegur kerana menyerahkan makanan, petrol, perabot, barangan runcit dan motosikal percuma kawasan pilihan raya, dalam apa yang dilihat secara meluas sebagai percubaan untuk mengundi undi yang memihak kepada mereka.[80]

Kontroversi juga telah meletus semasa pertempuran Barisan Nasional untuk kawasan Sekinchan, dianggap kerusi parlimen yang dipegang oleh parti pembangkang DAP, di mana satu acara pilihan raya yang dianjurkan oleh Datuk Seri Jamal Yunos (ketua UMNO untuk Sungai Besar) menyokong calon tempatan Lee Yee Yuan (BN-MCA) termasuk prasmanan semua-anda-boleh-makan, peluang untuk memenangi motosikal dan hadiah wang tunai RM25,000 (AS $ 6,345), serta janji pembayaran RM2,000 (setiap 50an) jika mereka dipilih.[81] Kesemua bayaran, bersama-sama dengan derma RM150,000 yang dijanjikan dan Mercedes-Benz C200 yang ditawarkan pada acara seterusnya, dikatakan telah disumbangkan oleh "ahli perniagaan yang berjaya" di kampung nelayan kecil (penduduk: 20,000) yang mahu menunjukkan "rasa syukur" mereka kepada BN.[82] Walaupun Yunos menafikan sebarang kesalahan, mendakwa bahawa dia bukan calon tetapi "hanya menyampaikan sumbangan daripada individu tertentu," cawangan DAP Sekinchan telah membuat laporan polis terhadapnya kerana didakwa membeli undi.[83]

Yunos juga menghadapi kontroversi kerana ditangkap pada video yang mengeluarkan nota RM50 (AS$ 13) dari beg di sebuah majlis di Kampung Sungai Leman Bendang Utara, yang juga sebahagian daripada Sekinchan. Dia mendakwa bahawa mereka yang dibayar adalah "pekerja parti" yang bertanggungjawab untuk "memasang bendera, pungutan dan bahan lain," tuntutan bahawa media tidak dapat mengesahkan secara bebas. Outlet media Malaysiakini menyatakan bahawa kebanyakan mereka yang dibayar tidak memakai warna Barisan Nasional, dan jumlah besar warga tua dan kanak-kanak hadir di majlis tersebut.[84]

Pakatan pembangkang utama, Pakatan Harapan, juga tidak kebal terhadap tuduhan membeli undi. Manifesto Pakatan Harapan, khususnya, menyenaraikan sebagai janji utama pemansuhan GST 6% Malaysia dan kenaikan upah minimum, yang wartawan dan penganalisis kewangan menuntut jumlah populisme tong babi yang boleh memberi kesan negatif kepada kewangan kerajaan Malaysia.[85] Bersih juga termasuk Afif Bahardin (PH-PKR) atas Dewan Kesalahan Pilihan Raya mereka dengan menggunakan program kerajaan negeri Pulau Pinang untuk memberi sumbangan seperti hamper kepada pengundi di kawasannya di Seberang Jaya.

Tambahan pula, Ahmad Yakob (GS-PAS) Ketua Menteri Kelantan, dipilih sebagai kritikan selepas "menggunakan sumber kerajaan Kelantan secara berulang kali" untuk memberi manfaat kepada kempen partinya, PAS (bersaing sebagai komponen utama Gabungan Gagasan Sejahtera), termasuk dengan menyerahkan wang tunai kepada pemimpin agama di dewan kerajaan negeri yang dilindungi oleh bendera PAS.

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b c d Hafiz Marzukhi (10 April 2018). "PRU 14: SPR tetapkan Rabu 9 Mei hari mengundi" (dalam bahasa Malay). Astro Awani. Dicapai pada 10 April 2018.CS1 maint: unrecognized language (link)
  2. ^ "Redelineation report gazetted with king's consent". Free Malaysia Today. 29 March 2018. Dicapai pada 6 April 2018.
  3. ^ Berita Harian Online: Parlimen bubar esok
  4. ^ Sinar Harian: Parlimen bubar esok: PM
  5. ^ "PRU 14 Dashboard". 10 Mei 2018. Dicapai pada 9 May 2018.
  6. ^ "Pakatan takes Putrajaya, buoyed by 'Malay tsunami' | Malay Mail". www.malaymail.com. Dicapai pada 9 Mei 2018.
  7. ^ "Jailed Malaysia politician 'to get pardon'". 11 May 2018. Dicapai pada 11 Mei 2018 – melalui www.bbc.com.
  8. ^ a b c Kenyataan Media Selepas Mesyuarat Khas SPR Berkaitan Urusan PRU14 Bil.27/2018
  9. ^ Marzukhi, Hafiz (10 April 2018). "PRU 14: SPR tetapkan Rabu 9 Mei hari mengundi". Astro Awani. Dicapai pada 10 April 2018.
  10. ^ Rashvinjeet S. Bedi (28 March 2018). "PM tables redelineation report, significant changes in some states". The Star. Dicapai pada 6 April 2018.
  11. ^ "Parlimen bubar esok: PM" (dalam bahasa Malay). Sinar Harian. 6 April 2018. Dicapai pada 6 May 2018.CS1 maint: unrecognized language (link)
  12. ^ "GE14: It's on, Parliament will dissolve on Saturday". The Star. 6 April 2018. Dicapai pada 6 April 2018.
  13. ^ "Nomination for GE14 to begin soon". Bernama. New Straits Times. 28 April 2018. Dicapai pada 6 May 2018.
  14. ^ Reme Ahmad (28 April 2018). "Malaysia election: Nominations close, campaign for May 9 polls begins". The Straits Times. Dicapai pada 6 May 2018.
  15. ^ "11 days set for campaigning". The Star. 11 April 2018. Dicapai pada 6 May 2018.
  16. ^ "Early voting starts on May 5 for 300,000 voters". The Star. 4 May 2018. Dicapai pada 6 May 2018.
  17. ^ "Malaysia's Mahathir Mohamad sworn in after shock comeback victory". BBC. 10 May 2018. Dicapai pada 10 May 2018.
  18. ^ "Ahead of GE14, EC orders 100,000 bottles of indelible ink from India". The Malay Mail. 23 February 2018. Dicapai pada 15 May 2018.
  19. ^ Malaysia (2016). Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 Diarkibkan 2018-04-10 di Wayback Machine (in Malay). s. 19(1).
  20. ^ Fahami fungsi Kerajaan Sementara oleh Tony Paridi Bagang
  21. ^ a b "8 negeri bubar DUN sehingga kini". Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-06-11. Dicapai pada 2018-04-09.
  22. ^ DUN PAHANG BUBAR
  23. ^ DUN Kedah bubar hari ini
  24. ^ MStar Online: Lima negeri bubar DUN pada Sabtu
  25. ^ a b c "8 state assemblies dissolved so far". Bernama. Free Malaysia Today. 7 April 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-06-20. Dicapai pada 8 April 2018.
  26. ^ MB Terengganu menghadap Sultan Mizan
  27. ^ Astro Awani: Bubar DUN: MB Terengganu menghadap Sultan Mizan esok
  28. ^ "Yang Dipertuan Besar consents to dissolution of Negri Sembilan state assembly". Bernama. The Malay Mail. 6 April 2018. Dicapai pada 8 April 2018.
  29. ^ "Sultan Ibrahim consents to dissolution of Johor state assembly". Bernama. The Malay Mail. 6 April 2018. Dicapai pada 8 April 2018.
  30. ^ Bernama: DUN Johor bubar hari ini - SUK Johor
  31. ^ Harian Metro: DUN Selangor bubar
  32. ^ "Perlis state assembly to dissolve tomorrow, says Azlan". Bernama. The Malay Mail. 6 April 2018. Dicapai pada 8 April 2018.
  33. ^ "Guan Eng to meet Penang governor April 9 for dissolution consent". Malay Mail. 7 April 2018.
  34. ^ "Perak MB to seek audience with Sultan Nazrin on Saturday". The Star. 6 April 2018. Dicapai pada 6 April 2018.
  35. ^ "Melaka to dissolve state assembly tomorrow". Bernama. The Malay Mail. 6 April 2018. Dicapai pada 8 April 2018.
  36. ^ Julia Chan (6 April 2018). "CM: Sabah assembly's dissolution tomorrow". The Malay Mail. Dicapai pada 8 April 2018.
  37. ^ BERNAMA: Istiadat pembubaran DUN Selangor Isnin depan
  38. ^ Astro Awani: Sultan Nazrin titah bubar pun perlu ada istiadat, sama seperti tubuhkan kerajaan
  39. ^ "Parti yang berdaftar dengan SPR" (dalam bahasa Malay). Election Commission of Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-04-23. Dicapai pada 8 May 2018.CS1 maint: unrecognized language (link)
  40. ^ Malaysia (2016). Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 Diarkibkan 2018-04-10 di Wayback Machine (dalam Bahasa Melayu). s. 19(1).
  41. ^ "Malaysia election: Seven countries confirm participation as foreign observers for May 9 vote". The Straits Times. 10 April 2018. Dicapai pada 12 April 2018.
  42. ^ a b c Koh, Aun Qi (15 May 2018). "Discrepancies in media reports of GE14 popular vote". Malaysiakini. Dicapai pada 15 May 2018.
  43. ^ "Dashboard PRU 14". Pilihan Raya Umum Malaysia 14. Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia. Dicapai pada 11 May 2018.
  44. ^ Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia www.spr.gov.my/
  45. ^ Michael Murty (3 January 2018). "Gerakan man flays EC for 'gerrymandering of the highest order'". Free Malaysia Today. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-01-03. Dicapai pada 6 April 2018.
  46. ^ Yiswaree Palansamy (20 January 2017). "Selangor lists six 'supersized' seats as examples of EC's alleged gerrymandering". The Malay Mail. Dicapai pada 6 April 2018.
  47. ^ Looi Sue-Chern (1 December 2017). "Study finds Malaysia near bottom in electoral integrity". The Malaysian Insight. Dicapai pada 6 April 2018.
  48. ^ PPBM dibubarkan
  49. ^ Harian Metro: PPBM diperintah bubar sementara
  50. ^ Berita Harian Plus: PPBM fail kebenaran semakan kehakiman cabar ROS
  51. ^ Astro Awani: PPBM akan buat rayuan susulan pembubaran sementara parti - Tun Mahathir
  52. ^ MStar Online: Ahli PPBM tak akan sertai parti lain - Tun M
  53. ^ Manifesto PH janji 10 perkara, beban rakyat ringan dalam 100 hari
  54. ^ Sinar Harian: Lima teras utama dalam manifesto Pakatan Harapan
  55. ^ Berita Harian: 20 tawaran dalam manifesto GAGASAN
  56. ^ Manifesto PAS, Gagasan Sejahtera tawar rumah murah, RUU 355, diyat
  57. ^ malaysiagazette.com: Pelancaran Manifesto Barisan Nasional – PRU14
  58. ^ BHPlus: Bersama BN Hebatkan Negaraku
  59. ^ Berita Harian: Keputusan A1, usah tolak BN
  60. ^ Kecoh hari pengundian jatuh pada hari bekerja
  61. ^ Koh Jun Lin. "Wednesday polling day 'undemocratic', says Dr M". Malaysiakini. Dicapai pada 11 April 2018.
  62. ^ Md Sharom, Nina Fazurin (10 April 2018). "Merompak hak rakyat untuk mengundi". Sinar Harian (dalam bahasa Malay). Dicapai pada 11 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link)
  63. ^ Phung, Adrian; Singh, Rajvinder (10 April 2018). "Bersih 2.0 slams EC's midweek polling date". The Sun Daily. Dicapai pada 11 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  64. ^ Astro Awani: Buang undi hari Rabu susahkan mereka yang bekerja - Tun M
  65. ^ Astro Awani: Penentuan tarikh pilihan raya adalah kuasa SPR - Salleh
  66. ^ Berita Nasional Malaysia, BERNAMA (11 April 2018). "9 Mei diisytihar cuti kelepasan am tambahan". Berita Harian Online. Dicapai pada 11 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  67. ^ http://www.astroawani.com/berita-malaysia/mahkamah-tinggi-tolak-saman-tian-chua-terhadap-spr-174492
  68. ^ "Tian Chua disqualified from Batu seat, four others running". The Star Online. 28 April 2018. Dicapai pada 29 April 2018 – melalui thestar.com.my. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  69. ^ High Court rules Tian Chua can run in GE14.
  70. ^ "Mohamad Hasan menang tanpa bertanding". Mstar Online. 28 April 2018. Dicapai pada 29 April 2018 – melalui Bernama. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  71. ^ hermesauto (2018-04-28). "A Malaysia general election of many firsts from the start". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-04-29.
  72. ^ Uffa, Maria (28 April 2018). "Azwan Ali tiba awal di pusat penamaan calon". Berita Harian Online. Dicapai pada 29 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  73. ^ Salim, Zaid (28 April 2018). "Tok Mun saves up for GE15". New Straits Times. Dicapai pada 29 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  74. ^ ZULKEFLI, ADIE SURI; OSMAN, HAMZAH (28 April 2018). "Mahathir calon paling tua". Dicapai pada 29 April 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  75. ^ "Anak Allahyarham Nik Aziz buat kejutan di DUN Chempaka". Astro Awani. 28 April 2018. Dicapai pada 2 Mei 2018. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
  76. ^ http://www.astroawani.com/berita-politik/mohd-shafie-pertahan-parlimen-semporna-lawan-sepupu-di-dun-senallang-173937
  77. ^ "Pork-barrel election pledges are a step back for Malaysian democracy". Nikkei Asian Review. 25 April 2018. Dicapai pada 5 May 2018.
  78. ^ Joash Ee De Silva (27 April 2018). "Najib announces RM500 special aid each for DRB-Hicom employees". The Star. Dicapai pada 5 May 2018.
  79. ^ "Najib promises paternity leave, higher minimum wages". Bernama. Free Malaysia Today. 1 May 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-05-16. Dicapai pada 5 May 2018.
  80. ^ "MEDIA STATEMENT (29 APRIL 2018): BERSIH 2.0 Unveils New Line-up in the Hall of Shame 10 days to Polling Day". Bersih. Dicapai pada 5 May 2018.
  81. ^ Annabelle Lee; Wong Kai Hui (1 May 2018). "BN fetes Sekinchan Chinese folk to feast, music and cash prizes". Malaysiakini. Dicapai pada 5 May 2018.
  82. ^ "Despite police report, Jamal Yunos promises Mercedes-Benz giveaway at next 'concert'". The Malay Mail. 2 May 2018. Dicapai pada 5 May 2018.
  83. ^ "Sekinchan DAP lodges report against Jamal Yunos". The Star. 2 May 2018. Dicapai pada 5 May 2018.
  84. ^ Wong Kai Hui (2 May 2018). "Jamal rallies troops, hands RM50 to 'workers'". Malaysiakini. Dicapai pada 5 May 2018.
  85. ^ William Pesek (10 April 2018). "An election campaign Malaysia cannot afford". Nikkei Asian Review. The Edge Markets. Dicapai pada 5 May 2018.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]

Laman web rasmi

[sunting | sunting sumber]

Manifesto

[sunting | sunting sumber]